Sevdalina Damevska Archives - Europe House

„Чудо“: За Романија, Господ и жените

„Чудо“, второто поглавје од трилогијата долгометражни филмови на Богдан Џорџ Апетри, е филм кој е тежок за гледање, тежок за сумирање и тежок за критикување. Инспириран од Балзаковата „Човечка комедија“, Апетри раскажува три неповрзани приказни кои никогаш не се шират, но постојано се продлабочуваат.

Дејството во оваа тмурна мешавина од жанрови се одвива во родното село на режисерот во Северна Романија, а е поделено на два дела. На почетокот, централен лик е Кристина (Јоана Бугарин) – деветнаесетгодишна калуѓерка-почетник која еден ден го напушта манастирот под нејасни околности и никогаш не се враќа. Во втората половина, пак, „Чудо“ се претвора во полициски трилер и го следи детективот Мариус (Емануел Парву) во неговите обиди да разбере што ѝ се случило на Кристина, а и самиот да се соочи со тоа. Жанровската формула попатно се распливнува во чудни сцени на интимност, фантазии за одмазда, христијанско морализирање и несигурни расплети.

Апетри открива малку по малку и не секогаш тоа што гледачот најмногу го интересира. Пред сѐ, филмот ги истражува условите под кои човекот станува животно и релативната баналност на криминалот таму каде што владее масовна рамнодушност. Кристина е единствениот лик чии одлуки потекнуваат од самата неа и покрај тоа што тие никогаш не се објаснети. Можеби е мистериозна или можеби е уште еден „плиток“ женски лик – линијата меѓу двете е тенка. Поголемиот дел од времето таа е само објект кому му се нанесува зло, како во една аудитивно експлицитна сцена, која може да биде тешко поднослива за многу гледачи. Како и многу пати до сега во европската кинематографија, режисерското око на Аперти фрла скоро фетишистички поглед на женското страдање – традиција која малку режисери успешно ја избегнале, пред сè поради емотивната потентност на овие сцени.

Покрај сите профили кои ги гради Апетри, во „Чудо“ Романија е лик сам за себе: држава која сè уште живее во рушевините на некогашниот систем и која создала за своите жители, и за ликовите во филмот, општество кое ниту се распаѓа, ниту се движи напред. Дури и воздухот се чини застоен, а криминалот органски, давајќи му на гледачот ретка можност да проследи филм од Балканот кој не е направен за да шокира странска публика.

Сепак, „Чудо“ не го остварува целиот свој потенцијал. Апетри и овој пат не го предизвикува источноевропскиот формат, но е еден од ретките кои се стремат кон едноставност во својата работа. Наоѓајки баланс помеѓу форма и содржина, вистинското чудо е тоа што тој прави балкански филм кој е интересен дури и на второ гледање.

Севдалина Дамевска

Има ли место за „Граѓанинот четири“ во 2022?

„Граѓанинот четири“, именуван по псевдонимот што Едвард Сноуден го користи за да стапи во контакт со документаристката Лаура Поитрас, е филм кој ги следи случувањата во 2013 година непосредно по разоткривањето на аферата на масовно следење на Агенцијата за национална сигурност. И пред овој филм, Поитрас посветува голем дел од својата кариера предизвикувајќи ја американската глобална и национална политика, а ќе се прочуе со „Мојата земја, мојата земја“, слика на животот во окупиран Ирак за која таа ќе ја добие и својата прва номинација за „Оскар“. Поитрас–Сноуден, значи, е интиутивна соработка, која беше наградена со „Оскар“ за најдобар документарец. Но, дали е и успешна?

Првата третина од овој двочасовен филм е составена од снимки на сведоштва пред судови од различен степен и за инстанци од различна магнитуда, па неопходно е да се има минимално познавање на темата за целосно да се разберат воведните секвенци. Филмот често „скока“ од еден на друг судски случај, а јазикот кој го користи е специфично американски правен жаргон. „Граѓанинот четири“ станува малку попристапен по средбата на Сноуден и Поитрас во хотел во Хонг Конг, речиси 30 минути по почетокот. Во овој момент се менува и општиот тон, па документарецот почнува повеќе да наликува на трилер од 70-тите. Паранојата, која често граничи со хистерија, е речиси опиплива, но не и претерана ако се земе предвид ситуацијата.

„Граѓанинот четири“ е елаборативна и квалитетна репортажа, фактографски доследна на проблематиката која ја истражува. Но, без аспирации да оди подалеку од истражувачки журнализам, емотивниот и кинематографски отисок е минимален. Од сите репрезентации на Сноуден кои излегоа овие скоро десет години, таа на Поитрас е единствената која остава впечаток дека тој сè ова го направил за да биде главен лик во тој (и други) документарци. А тегавата монтажа, развлечената нарација и премногу техничките објаснувања шират летаргија која веројатно ќе ја почувствува голем дел од публиката.
За воља на вистината, точно е и дека секоја приказна си има свое време и место, а редок е режисерот кој може да направи вистински безвременско дело од една точка во времето и просторот. Едноставно, во 2022 година проблемот на масовно следење е многу далеку од секојдневните главоболки. Големите прашања, особено тие чии последици се во сферата на теоријата и идеологијата, последниве години се чинат дури и претенциозни за анализирање. Можеби масовното следење и е напад врз човековата автономија, но дали сте ги виделе цените на зејтинот?

Севдалина Дамевска, Гледај.мк

Subscribe To our newsletter!