Europe House во соработка со Умно.мк ја креира рубриката „Надреден знак“ во која интелектуалци од одредена област пишуваат колумна на теми што нè засегаат

Пишува: Радмила Живановиќ, психолог-гешталт психотерапевт, Психотерапика

Менталното здравје е индивидуална и колективна одговорност. Она што го чувствувам лесно се прелева и влијае врз она што ќе го доживееш ти. Ние сме многу поповрзани отколку што можеби ќе дознаеме во овој краток живот… Многу попотребни и многу побитни. Менталното здравје како трансгенерациско патување го дефинира и озвучува полето во кое сите ние суштествуваме, чувствуваме, растеме, живееме и умираме. Тоа е цивилизациска придобивка на човечкиот род, но и на општествата во кои живееме, колективна инвестиција која се одржува и менува единствено низ системите на поддршка, валидизација и разбирање. Да се биде ментално здрав, значи да се пронајде начинот за неутрализација и процесирање на сите токсични деривати на живеењето: ниската самодоверба, чувството на немоќ, девалвацијата, очајот, невидливоста, пропаѓањето, зависта, срамот, вината. Затоа, менталното здравје бара многу повеќе меѓусебна доверба, стабилност, признание, можности и слобода да го правиме она што ни е најпотребно и она што е автентично наше. Сепак, малкумина успеваат да го искусат на овој начин во рамките на својот живот. Менталното здравје еродира и се фрагментизира под неодржливата и неиздржлива војна во арената на социјалните медиуми, под силното празнење на сите потиснати нагони, потреби и емоции. Сите сме дел од ова модерно ропство, од оваа егзибиција на некаквиси елити, од оваа поларизација на моите и твоите, на нашите и вашите. Едните – сиротите обременети со барањата да бидат постојано видени, слушнати и сакани, а другите – надмоќните спремни во секој момент да делат знаење, мудрост, вистина и благосостојба за другите. Но, секој длабоко несигурен за сопствените постигнувања, за сопствената сила и влијание, се чувствува како натрапник во сопствената реалност и на сопствениот успех.

Живееме во ера на длабока заспаност, по инерција се лепиме со сите содржини што ни даваат некаква смисла. Се движиме како кукла со тромото дрвено тело, која двапати ги осигурила конците на кукларот, а внатре сонува и дрско го чува само за себе тој наивен слободен свет. Механизмите на себеказнување, себеобвинување, деградирање, намалување и очајот се дел од нашето секојдневие. Ние не смееме да се израдуваме без да имаме милион причини, не смееме да се опуштиме и да бидеме задоволни без претходно на мал милиони начини да умреме во име на капитализмот и квазилиберализмот. Стануваме робови на сопствената празнина, која ја глорифицираме до тој степен што таа станува недостижна, а ние мали за да ја исполниме. Гладно гледаме во она што не сме наместо да погледнеме кај сме и кои сме.

Страв ни е да кажеме кои сме, страв ни е да кажеме и кои не сме. Во нас постојано орбитира стравот дека никој нема да сака да биде со нас, дека ќе бидеме исклучени, заборавени, оставени да си пресудиме самите, таа одамна искусена осаменост која ја еродира секоја клетка на жилавост. Тоа не е илузија. Ние навистина се плашиме да припаднеме, да се предадеме, да бидеме со некого, да растеме со некого. Не е секој непријател, но не е секој ниту пријател. Очајот и откажувањето демнеат хранети од тие постојани чувства на немоќ, заменливост, неважност, бесмисленост… Се сведовме на основни потреби, од кои едната, најсилната, е потребата да се заштитиме од животот.

За жал, ние немаме резервен живот! Овој живот ни е еден и единствен. Многумина зборуваат за човечката неповторливост, оригиналност, посебност и различност, а и многумина веруваат во можностите дека и покрај сè, успеваме да се разбереме, да се воодушевиме, да се промениме, да се вљубиме во другиот. Кога ќе погледнеш во сопствениот живот, што гледаш? Ајде сега погледни повторно, а што е она што избегнуваш да го видиш? Само преку прифаќање и разбирање на себеси, ќе стигнеме и до другиот. Енергијата на живеењето е ограничена, ние немаме неисцрпен извор. Добри сме сè додека пиеме од сопствениот извор, кога понекогаш им даваме и на другите да се напијат, кога понекогаш бараме и ние од нив. Многу полесна е живејачката кога имаме некој покрај нас, а кој не го сфаќаме за загарантиран, туку гледаме во неговата/нејзината одлука да го дели овој пат со нас. Животот секако се крши и не трае вечно и за многу од нас ќе зависи дали ќе одлучиме да останеме загледани во скршениот свет или, пак, ќе успееме да живееме со тој свет и да градиме со она што го имаме. Раната е простор за поврзување и разбирање, сила која нè осмислува и ни дава значење, како што животот е простор за значајни движења и чувствување и користење на силата и единственоста на секој од нас. Не плашете се да чувствувате, да доживувате, да дишете и да се радувате. Сè е тоа и за нас, луѓето!

Пишува: Љупка Вртева, инженерка на годината 2023 во Словенија

Europe House во соработка со Умно.мк ја креира рубриката „Надреден знак“ во која интелектуалци од одредена област пишуваат колумна на теми што нè засегаат.

Колку се важни образовниот процес и независноста на образованието од државата и политиката? Онолку колку што се вредни сите луѓе што ја напуштиле својата држава и со својот потенцијал создаваат општо добро за друга држава.

Колку е важно државата да го препознае и да го негува потенцијалот кај децата во основното и во средното училиште, па дури и за времетраењето на студиите? Онолку колку да може да ги задржи тие умни глави за да придонесат кон напредок на својата држава и животот на населението.

Искрено посакувам секој што ќе го прочита овој текст да се обиде сам да одговори на овие две прашања и да се запраша што може да направи за да придонесе кон тоа да не биде потребно генерациите што доаѓаат да одговараат на истите прашања. Да ги одговориме денес и да се впуштиме во акција со која ќе промениме нешто.

Во време на општествена деградација, особено културна и уништен образовен систем во околината во која живеев, јас добив крилја и првпат отпатував – од дома, од Македонија. Моите вредности беа во целосна спротивност со оние што ги имаше мојата родна земја Македонија или, пак, само одредени луѓе околу мене. Имав повеќе лоши отколку добри искуства со луѓе што требаше да бидат мој или наш најголем пример и водач во тоа време во нашиот живот – нашите учители. Во тие времиња-невремиња бев жедна за правда и знаење. Бев бунтовник. Сакав да бидам тоа што сум, а не тоа што се обидоа да направат од мене. Затоа и се одлучив да побегнам од тоа што не сакав да бидам. Од тоа што не го поддржував и не го почитував.

Потекнувам од семејство каде што денот почнуваше и завршуваше со уметност и претприемништво. Различни области, а толку хармонични. Но, јас сакав да бидам поразлична. Дури и мајка ми се шегуваше на моја сметка и на социјалните мрежи напиша: „На шест години сакаше да биде балерина, но никој од нас не знаеше дека има план Б.“

Да бидеш различен во овој свет не е ни малку едноставно. Уште помалку за девојките и жените. Сè уште постојат стереотипи што ги обесхрабруваат младите девојки и жените и ги оддалечуваат од нивните соништа и желби. Јас сакав да бидам и бев различна. Одлучив да заминам од Македонија и да се запишам на Машински факултет во Љубљана, кој во тоа време се сметаше за еден од потешките факултети меѓу Словенците, каде што студираа претежно мажи. Желбата ме носеше напред, желбата беше моето гориво и поттик за да стигнам до знаење и со тоа знаење позитивно да влијаам врз околината во која сакам да живеам. На патот до знаењето, до додипломските и постдипломските студии на Машинскиот факултет, ништо не ме спречи, ниту словенечкиот јазик ниту ретката болест, а уште помалку спомените од Македонија. Кога нашата цел е небесната шир, тогаш немаме потреба од присила и ограничувања. Тогаш, имаме доволно енергија да полетаме.

Можам да истакнам дека инженерската професија не се состои само од техничко знаење. Инженерската професија е исклучително комплексна. Не можеш да бидеш добар и успешен инженер, а да ги немаш основните компоненти во себе, како што се етика и морал. Знаењето го добиваме со учење, искуство и истражување врз основа на морални начела и вредности што влијаат врз нашите одлуки.

И каде сум денес? Денес летам во околината каде што знаењето, трудот и истрајноста се главни вредности и се од државен интерес. Живеам во држава каде што не е важно чии сте, на која политичка партија ѝ припаѓате или од каде доаѓате. Живеам во држава каде што луѓето ме прифатија, ме почитуваат и го ценат моето знаење. Словенија го докажа тоа со доделувањето на признанието „Инженерка на годината 2023“.

И откако го добив ова престижно признание, се прашувам: „Можеме ли да бидеме повеќе од она што сме денес?“ Се разбира. Сите ние можеме да бидеме пример за младите, за новите генерации. Да им покажеме дека со своето знаење и страст можат да создадат подобро утре за нив и за генерациите што доаѓаат. Таа страст ги поттикнува луѓето да креираат, истражуваат и да развиваат нови идеи, производи или процеси. Кога постои страст кон иновации, во нас расте и желбата да го менуваме светот, да го подобриме постојното или да креираме нешто ново.

Верувам дека споделувањето лични искуства и инспиративни приказни е клучно за поттикнување на младите девојки и жени да ги следат своите желби и соништа.

Можеме да бидеме свои. Можеме да бидеме мотиватори. Всушност, тоа е и мојата задача откако го добив престижното признание „Инженерка на годината 2023“, да им ги пренесам својата енергија и своето размислување на младите девојки и да им кажам дека не постојат машки и женски професии, да им порачам дека за да го остварат својот сон, најважни се само личните желби и стремежи, истрајноста и доследноста.

Секоја девојка ќе биде благодарна сама на себе што се одлучила да влезе во светот на науката, технологијата, инженерството и математиката. Гласно сакам да им порачам дека секоја е способна, секоја може сè, секоја има крилја, само треба да полета!

И уште нешто од мојот рецепт: „Бидете свои, бидете различни. Секогаш и насекаде!“

*Сите ставови во рубриката „Надреден знак“ се авторски.